2017 yılında MTA Genel Müdürlüğü adına ruhsatlı Elâzığ Merkez Cipköy AR:
09 ve Elazığ Merkez Poyraz AR: 10 no.lu jeotermal kaynak arama ruhsat sahalarında
jeoloji, jeofizik ve hidrojeokimyasal çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalar neticesinde
AR: 09 no.lu jeotermal kaynak arama ruhsat sahasında bir tanesi 800 m, diğeri 2.200 m
derinliğe sahip olmak üzere iki, AR: 10 no.lu jeotermal kaynak arama ruhsat sahasında
ise 800 m derinliğe sahip bir adet olmak üzere toplam üç adet sondaj lokasyonu
belirlemiştir (Karaca vd., 2018). Hem çalışma alanının jeotermal jeolojisinin
aydınlatılmasına katkı konması hem de muhtemel jeotermal kaynakların bölge
ekonomisine kazandırılması amacı ile etüt çalışmaları sonucu belirlenen lokasyonlarda
veya lokasyonlara en yakın olacak şekilde iki adet 800 m derinliğe sahip jeotermal
gradyan sondajı (EMC-2017/11, EMP-2018/3) ve bir adet 2.300 m derinliğe sahip
jeotermal araştırma sondajı (EMC-2018/5) yapılmıştır. Raporda, yapılan bu sondajlara ait
tüm çalışmalar ele alınmıştır.
800,00 m derinlikte tamamlan EMC-2017/11 jeotermal gradyan kuyusunda 0-
106,00 metreye kadar 8 ½” matkap ile ilerlenerek 0-96,00 m’ler arasına 6 5/8” kaynaklı
muhafaza boruları inilmiştir. Bu seviyenin çimentolanması sırasında boru arkasından
çimento gelişi gözlenmemiştir. Daha sonra 5 5/8” matkapla 798,00 metreye kadar
ilerlenmiştir. Bu derinlikte takım çekilip kuyuya karotiyer inilmiş, 798,00-800,00 m’ler
arasında karot alınmıştır. 800,00 m derinlikte tamamlan EMP-2018/3 jeotermal gradyan
kuyusunda 0-154,00 metreye kadar 8 ½” matkap ile ilerlenerek 0-150,00 m’ler arasına 6
5/8” kaynaklı muhafaza boruları inilmiş ve boru arkası çimentolanmıştır. Daha sonra 5 5/8”
matkapla 797,00 metreye kadar ilerlenmiş ve bu derinlikte takım çekilip kuyuya karotiyer
inilmiş, 797,00-800,00 m’ler arasında karot alınmış ve sonrasında kuyuda ilerleme
işlemleri tamamlanmıştır. Sonrasında ise 138,00-410,00 m'ler arası kapalı, 410,00-785,00
m'ler arası ise filtreli 4 1/2” K55 casing liner indirilerek kuyu teçhizi tamamlanmıştır.
EMC-2018/5 jeotermal araştırma sondajında iki kademeli kapalı, arkası çimentolu casing
ve tek kademeli liner teçhiz çalışmaları yürütülmüştür. Bu kapsamda; 505,00 metreye
kadar 17 ½” matkap ile ilerlenerek 0-499,09 metreler arasına 13 3/8“ K55 casing muhafaza
boruları inilmiş ve boru arkası çimentolanmıştır. Daha sonra 12 ¼” matkapla 1.172,00
metreye kadar ilerlenerek 0-1.159,00 metreler arasına 9 5/8” J55 casing muhafaza boruları
inilmiş ve boru arkası çimentolanmıştır. Bu operasyon sonrasında kuyuda 8 ½” matkapla
2.298,00 m’ye kadar ilerlenmiştir. 2.298-3.000 metreler arası iç çapı 6 1/8” olan
karotiyerle ilerlenerek kuyu tamamlanmıştır. Sonrasında ise kuyu teçhiz işlemleri için
1.133,15-2.298,00 m’ler arasına 6 5/8” K 55 casing liner indirilmiştir. İndirilen liner’lar
1.133,15-1.340,45 m'ler arası kapalı, 1.340,45-2.289,64 m'ler arası filtreli, 2.289,64-
2.2.298,00 m'ler arası kapalı olarak dizayn edilmiştir.
EMC-2017/11 jeotermal gradyan sondajında yaklaşık 0-1 m’ler arasında güncel
toprak örtü; 1-106 (?) m'ler arası siyah, kahverengi renkli, gaz boşluklu Pliyosen yaşlı
Solhan formasyonuna ait bazaltlar; 106 (?)-800 m’ler arasında ise Karabakır ve/veya
Kırkgeçit formasyonlarına ait çoğunlukla gri-yeşilimsi renkli marn ve daha az kiltaşı ile
az miktarda volkanik kökenli kumtaşları kesilmiştir. EMP-2018/3 jeotermal gradyan
kuyusunda yaklaşık 0-18 m’ler arasında, sondaj lokasyonu civarında haritalanamayacak
ölçekte yüzeyleyen, sarımsı beyaz renkli traverten; 18-476 m’ler arasında genel olarak
yeşilimsi gri renkli kiltaşı, marn, çok ince taneli kumtaşı ile kumlu kireçtaşından oluşan
Karabakır ve Kırkgeçit formasyonlarına ait sedimanter birimler; 486-510 m, 550-568 m,
616-620 m, 634-674 m, 718-748 m ve 797-800 m’ler arası m’ler arasında Keban
Metamorfikleri’ni keser şekilde, koyu yeşil renkli bol amfibollü (hornbled) kuvars
diyoritlerden oluşan Baskil mağmatitleri; 476-800 m’ler arasındaki geri kalan seviyelerde
2
ise kirli beyaz renkli, dolomitik rekristalize kireçtaşı ve koyu haki yeşil renkli epidot (?),
çoğunlukla kuvars mika-şistlerden oluşan Keban Metamorfikleri kesilmiştir. 2.300 m
derinliğindeki EMC-2018/5 jeotermal araştırma sondajında ise 0-2 m’ler arasında güncel
toprak örtü; 2-530 m’ler arasında genel olarak yeşilimsi krem renkli kiltaşı ve marnlar ile
yeşilimsi gri renkli kiltaşı, marn ve daha az kumtaşı ve konglomeralar ile çok daha az
miktarda, yer yer gri renkli organik maddece zengin (?) şeyller içeren Pliyosen yaşlı
Karabakır formasyonu ile Lütesyen-Üst Oligosen yaşlı Kırkgeçit formasyonu; 530-800
m’ler arasında genel olarak koyu yeşilimsi gri, siyah, bol pirit ve yoğun epidotlaşmalar
içeren, kırıklı/çatlaklı Koniasiyen-Santoniyen yaşlı Baskil Mağmatitleri’ne ait diyorit
porfirler ve 800-2.300 m’ler arasında üst seviyelerde (800-1.444 m’ler arası) genel olarak
koyu haki yeşil renkli epidot (?), çoğunlukla süt beyaz renkli kuvars ve metalik kahve
renkli biyotit bantlarından oluşan, kırık/çatlaklı kuvars mikaşistler ile alt seviyelerde
(1.444-2.300 m’ler arası) yer yer kuvars mikaşistlerin de olduğu dolomitik rekristalize
kireçtaşları kesilmiştir.
EMC-2017/11 jeotermal gradyan sondajında, çamur sürkülasyonunun
kesilmesinden yaklaşık 48 saat sonra 670 metreye kadar alınan termik-3 ölçüsüne göre
50 ve 100 metre aralıklarla hesaplanan gradyan değerlerine bakıldığında, gradyan
artışının negatif yönde olduğu görülmüştür. EMP-2018/3 jeotermal gradyan sondajı ise
kuyu takibi sırasında gözlemlenen jeolojik verilerin ve kuyu içerisinden alınan jeofizik
ölçümlerin müspet olması, 476 metrelerde rezervuar kayaya girilmesi ve jeotermal
akışkanın varlığının görülmesi gibi nedenlerle, teçhiz edilerek üretime açılmıştır. EMP-
2018/3 jeotermal gradyan sondajında, herhangi bir kuyu geliştirme çalışması yapılmamış
olmasına karşın 23 l/sn. ve 26,0 oC değerlerinde mineralli jeotermal akışkan elde
edilmiştir. 2.300 m derinliğinde tamamlanan EMC-2018/5 jeotermal araştırma
kuyusunda ise kuyu geliştirme çalışmaları ve ayrıca kuyu testleri yapılmıştır. Bu
çalışmalar hem asitleme öncesi hem de asitleme sonrası gerçekleştirilmiştir. Asitleme
öncesi 1.750-1.950 m aralığında geçirgen bir zonun varlığı tespit edilmiştir. Asitleme
öncesi yapılan üretim testlerinde yaklaşık 16,5 l/sn. artezyenik debide, 54,8 ºC
sıcaklığında jeotermal akışkanın varlığı anlaşılmıştır. Yapılan asitleme ve geliştirme
çalışmaları sonucu kuyunun geçirgenliği, üretim debisi ve kuyu başı sıcaklığında artışlar
gözlenmiştir. Asitleme öncesi 1,12 t/sa./bar olan enjeksiyon endeksinin yapılan kuyu
geliştirmeleri sonucunda 274,07 t/sa./bar seviyesine yükseldiği, 4,95 t/sa./bar olan üretim
endeksi değerinin ise 17,55 t/sa./bar seviyesine ve flash point (kaynama) noktasının 170
m’den 140 m seviyelerine yükseldiği gözlenmiştir. Üretim debisi ve sıcaklıklığı
değerlerinin ise 90 l/sn. ve 58,0-60,0 oC seviyelerine yükseldiği gözlenmiştir. Yapılan
asitleme çalışmaları sonucunda 1.775-1.850 m’ler arasında kalan seviyelerin önemli
oranda geliştiği gözlenmiştir. Yapılan testler sonucunda en çok gelişmenin ise 1.775-
1.800 m’ler arasında olduğu ve ana üretim zonlarının bu seviyelere karşılık gelmesi
gerektiği düşünülmüştür. 1.800-1.850 m’ler arasında kalan kısmının ise kısmen geliştiği
anlaşılmıştır.
EMC-2017/11 jeotermal gradyan sondajında üretim olmadığı için herhangi bir
analiz numunesi alınamamış olmasına karşın, EMP-2018/3 jeotermal gradyan kuyusunda
üretim çalışmaları sonrası bir adet majör anyon katyon ile bir adet lityum kimyasal analiz
örneği; EMC-2018/5 jeotermal araştırma kuyusundan ise asitleme öncesi ve asitleme
sonrası olmak üzere iki adet majör anyon katyon analiz örneği, asitleme sonrası üretilen
akışkandan ise bir adet lityum kimyasal analiz örneği alınmış ve MTA Genel Müdürlüğü
laboratuvarlarında analizi yaptırılmıştır. Ayrıca, üretilen jeotermal akışkanın kökeninin
anlaşılması amacı ile EMP-2018/3 jeotermal gradyan kuyusundan bir adet ve EMC-
2018/5 jeotermal araştırma kuyusunda asitleme sonrası üretilen akışkandan bir adet
izotop numunesi alınmış ve DSİ Genel Müdürlüğü Teknik Araştırma ve Kalite Kontrol
(TAKK) Dairesi Başkanlığı laboratuvarlarında analiz ettirilmiştir. Yapılan majör anyon,
3
katyon kimyasal analiz sonuçları neticesinde EMP-2018/3 jeotermal gradyan kuyusundan
alınan numune ile EMC-2018/5 jeotermal araştırma kuyusundan asitleme öncesi alınan
jeotermal akışkana ait örneklerin Uluslararası Hidrojeologlar Birliği (AIH) sınıflamasına
göre değerlendirildiğinde; kalsiyumlu, magnezyumlu, sodyumlu, bikarbonatlı, mineralce
zengin, sıcak sular, EMC-2018/5 jeotermal araştırma kuyusundan asitleme sonrası alınan
jeotermal akışkanın ise kalsiyumlu, sodyumlu, magnezyumlu, bikarbonatlı, mineralce
zengin, sıcak sular sınıfına girdiği anlaşılmıştır. Ayrıca alınan izotop numunelerine göre
EMP-2018/3 jeotermal gradyan sondajından ve EMC-2018/5 jeotermal araştırma
sondajından asitleme sonrası üretilen akışkanların meteorik kökenli, yüksek kotlardan
beslenen, derin dolaşımlı sular olduğu anlaşılmıştır.
Yapılan hesaplamalar sonucunda EMC-2018/5 jeotermal araştırma sondajında
elde edilen jeotermal akışkanın hem sera/konut ısıtmacılığı hem de termal turizm amaçlı
kullanılabileceği öngörülmüştür. Söz konusu jeotermal akışkan sadece termal amaçlı
kullanılırsa, yaklaşık 10.000 yatak kapasiteli bir termal tesis, sadece konut ısıtmasında
kullanılırsa 100 m2 eşdeğeri 700 konut, sadece sera ısıtmasında kullanılırsa yaklaşık
25.000 m2 sera alanı ısıtılabilir. Eğer akışkan sera ve termal amaçlı entegre olarak
kullanılmak istenirse, 20.000 m2 sera alanının ısıtılmasında ve yaklaşık 10.000 yatak
kapasiteli termal tesisin işletilmesinde kullanılabilir. EMC-2018/5 jeotermal araştırma
kuyusunun yaklaşık 400 m batı-kuzeybatısında, 800 m derinliğinde açılan EMP-2018/3
jeotermal gradyan kuyusundan artezyenik olarak 23 l/sn. debide ve 26,0 ºC sıcaklıkta,
EMC-2018/5 jeotermal araştırma kuyusu ile benzer mineral özelliklerine sahip jeotermal
akışkan elde edilmiştir. EMC-2018/5 jeotermal araştırma kuyusundan elde edilen
akışkanın termal amaçlı kullanılması durumunda, EMP-2018/3 jeotermal gradyan kuyusu
suyu, ihtiyaç duyulacak soğutma suyu temininde kullanılabilir. Bu durumda, termal
kapasitenin daha da arttırılabileceği düşünebilmektedir
Rapor Özellikleri | |
Rapor No | 13930 |
Rapor Adı | ELAZIĞ-MERKEZ-CİPKÖY EMC-2017/11, ELAZIĞ-MERKEZ-POYRAZKÖY EMP-2018/3 JEOTERMAL GRADYAN SONDAJLARI VE ELAZIĞ-MERKEZ-CİPKÖY EMC-2018/5 JEOTERMAL ARAŞTIRMA SONDAJI KUYU BİTİRME RAPORU |
Konu | JEOTERMAL SONDAJ |
Yer - Konum | ELAZIĞ-MERKEZ |
Dil | TÜRKÇE |
Yayın Tarihi | 2020 |
Yazarlar | Orhan KILINÇ Aydın ÇİÇEK Safa BAKRAÇ |
ELAZIĞ-MERKEZ-CİPKÖY EMC-2017/11, ELAZIĞ-MERKEZ-POYRAZKÖY EMP-2018/3 JEOTERMAL GRADYAN SONDAJLARI VE ELAZIĞ-MERKEZ-CİPKÖY EMC-2018/5 JEOTERMAL ARAŞTIRMA SONDAJI KUYU BİTİRME RAPORU
- Markalar MTA
- Ürün Kodu: DR13930
- Stok Durumu: Stokta var
-
579,66TL
Etiketler: ELAZIĞ-MERKEZ-CİPKÖY EMC-2017/11, ELAZIĞ-MERKEZ-POYRAZKÖY EMP-2018/3 JEOTERMAL GRADYAN SONDAJLARI VE ELAZIĞ-MERKEZ-CİPKÖY EMC-2018/5 JEOTERMAL ARAŞTIRMA SONDAJI KUYU BİTİRME RAPORU